De gemeente Leiden heeft op 10 april 2025 aan zichzelf een omgevingsvergunning verleend voor de kap van vier grote bomen in de Valdezstraat. Het gaat om exotische Grootbladige elzen, een hybride elzensoort die snel groeit en die het goed doet in een stedelijke omgeving. Inmiddels staan deze bomen er vijftig jaar. De Bomenbond Rijnland overwoog om bezwaar aan te tekenen tegen deze bomenkap. Om daartoe nadere informatie op te halen, hebben we op 24 april een huis-aan-huis-brief bezorgd bij bewoners in de nabije omgeving van de bomen. Op basis van hun reacties hebben we besloten om toch geen bewaar in te dienen.
Snelgroeiende bomen
Dat deze bomen snel groeien is treurig genoeg ook reden dat ze problemen opleveren in de stad. Na verloop van tijd drukken de wortels de bestrating op. Ook al zijn de bomen in de Valdezstraat gezond en kunnen ze nog jaren mee, volgens de gemeente worden de kosten voor het behoud van de bomen te groot. Reden voor de gemeente om ze te willen kappen.
Uit de reacties op onze huis-aan-huisbrief bleek dat een ruime meerderheid vindt dat de bomen voor veel overlast zorgen, zowel aan de straat als aan de riolering. Ook maken sommigen zich zorgen over onveilige situaties die kunnen ontstaan.
Vier te kappen bomen, mogelijk vijf
De gemeente wil de Valdezstraat herbestraten. Het te verwachten effect daarvan op de bomen is te lezen in de Bomen Effect Rapportage (BEA) Dit rapport is in opdracht van de gemeente gemaakt door het onafhankelijke bureau Terra Nostra. Daaruit blijkt dat drie van de vier bomen eventueel zijn te behouden, maar dat daarvoor dan wel extra kosten voor de bestrating moeten worden gemaakt. Een van de vier elzen (genummerd als els 1) heeft echter een dusdanig oppervlakkig wortelpakket dat deze boom een herbestrating eigenlijk niet kan overleven.
Opmerkelijk is dat op bladzijde 14 van de BEA staat dat “Het scenario van de elzen 2, 3 en 4 ook van toepassing is op de els bij de kruising met de Drie Octoberstraat.” Met ‘het scenario’ wordt bedoeld: (net zoals overigens met els 1, zie de onderstaande kaart): kappen van de boom. Genoemde boom op die kruising (naast huisnummer 47) is echter de meest beeldbepalende boom in dit gebied. Uitgerekend voor die boom is door de gemeente nog geen kapvergunning aangevraagd, maar op basis van de BEA is te verwachten dat de gemeente dat alsnog gaat doen.
Over de overlast die de bomen zouden veroorzaken
Teneinde de eventuele overlast van een boom te beoordelen heeft de gemeente Leiden in 2024 een vernieuwd beoordelingskader vastgesteld. Op basis daarvan kan in voorkomende situaties een overlastformulier worden ingevuld (zie daarvoor de website van de gemeente Leiden, bijvoorbeeld via deze link).
Een boom mag worden gekapt indien deze op het formulier meer dan 35 punten krijgt. Daarnaast kan een boom ook aftrekpunten voor overlast krijgen. Bijvoorbeeld als het een beeldbepalende boom (10 punten) of een monumentale boom (25 punten) betreft. Die punten worden dan afgetrokken van de punten die worden toegekend voor overlast.
Concreet voor de elzen in de Valdezstraat: deze bomen krijgen van de gemeente Leiden in het overlastformulier per saldo 63 punten toebedeeld (in het formulier staat overigens 53 vanwege een optelfout door de gemeente).
Op basis van die alternatieve beoordeling kwam de Bomenbond Rijnland aanvankelijk op een totaal van 23 overlastpunten (zie de onderstaande tabel). Bij nader inzien, op basis van de reacties van de bewoners, onderschrijven wij de puntentoedeling door de gemeente (63 punten).
De verschillen zijn te verklaren door een andere waardering voor drie aspecten.
De toedeling van ‘overlastpunten’ toegelicht
_ De BBR constateerde aanvankelijk een matige overlast van wortelopdruk (20 overlastpunten), waar de gemeente en de meeste bewoners veel overlast zien (35 overlastpunten)
_ Zogenoemde ‘algemene overlast’ van de bomen schatte de BBR aanvankelijk als matig in (5 overlastpunten), waar de gemeente en de bewoners veel algemene overlast zien (10 punten)
_ Tot slot oordeelde de BBR dat de problemen tegen aanvaardbare kosten voor een korte periode kunnen worden opgelost, waar de gemeente oordeelt dat dit te veel gaat kosten. Op basis van reacties van bewoners meent de Bomenbond Rijnland inmiddels dat door extra kosten te maken voor herbestrating de ervaren overlast niet voldoende weggenomen zal worden.
Opvatting van de Bomenbond Rijnland
De conclusie van de Bomenbond Rijnland is dat de problemen door de wortelopdruk, alsmede de algemene overlast (zoals eventuele gevaarlijke situaties) bij nader inzien ernstig genoeg zijn om over te gaan tot kap van deze bomen.
Geen bezwaarschrift
Vanwege bovenstaande redenen heeft de Bomenbond Rijnland op 29 april 2025 besloten om geen bezwaarschrift in te dienen bij de gemeente. Wij danken de bewoners in en nabij de Valdezstraat dat zij de moeite hebben genomen om te reageren op onze huis-aan-huis-brief.
Ecologische waarde van de Grootbladige els
De wetenschappelijke naam van de Grootbladige els is Alnus x spaethii ‘Spaeth’. Het is een steriele kruising van de Japanse els (Alnus japonica) en de Kaukasische els (Alnus subcordata). De ecologische waardering van deze boomsoort in het Register ecologische bomen van de gemeente Leiden is 0 (nul). De gemeente bedoelt hiermee te zeggen dat deze boomsoort weinig waarde vertegenwoordigt voor de biodiversiteit van Leiden. De gemeente plant deze boomsoort daarom alleen bij hoge uitzondering nog aan.
Vervangende aanplant
De gemeente stelt voor om ter vervanging van de elzen aan te planten: Kersappel (Malus baccata ‘Street parade’). Dat is een Aziatische boomsoort met sierappeltjes op steeltjes (waardoor ze op bessen lijken, vandaar baccata). De ecologische waardering in het Register Ecologische Bomen van de gemeente Leiden is 2 punten). Van deze Kersappels staan er maar vier in de openbare ruimte in Leiden. Eén pas aangeplante in de 1e Binnenvestgracht, één in de voormalige kweektuin van het Singelpark en twee fraaie in de Hendrikstraat (in de eerste helft van april 2025 stonden deze bomen in bloei).
Enkele bewoners hebben kritische kanttekeningen geplaatst bij de keuze voor deze boomsoort. Zij zien liever een boomsoort die ecologisch beter is aangepast aan de omringende natuur. De Bomenbond Rijnland ondersteunt die visie en dat hebben we bij de gemeente onder de aandacht gebracht. De reactie van de gemeente daarop is als volgt:
“Malus baccata ‘Street Parade’ is een mooie en relatief smal opgaande appel die op latere leeftijd wat uitzakt. Vult deze straat mooi op zonder veel licht weg te nemen. De appeltjes worden graag gegeten door vogels en zullen daarom niet de overlast veroorzaken als die van de peren. Appels kennen in het algemeen een hoge biodiversiteit ook al komen zij oorspronkelijk uit Azië. Belangrijk hier is dat deze cultivar (lees: cultuurvariant) zich goed kan handhaven in de verharding en smalle profiel van deze straat zonder wederom voor wortelopdruk te zorgen.“
Andere bomen in de Valdezstraat
In de Valdezstraat staan enkele Chinese sierpeerbomen (Pyrus calleryana ‘Chanticleer’) die het daar goed doen en die zelfs een straat-overkoepelend bladerdak vormen; een mooi gezicht. Hoe mooi ook, in het Register ecologische bomen van de gemeente Leiden heeft deze boomsoort een ecologische waardering -1 toebedeeld gekregen. Deze boomsoort mag sinds 2023 in de gemeente Leiden in de openbare ruimte niet meer worden aangeplant. Maar zolang ze gezond zijn en geen overlast opleveren mogen ze blijven staan.
Aandacht voor deze elzen in het Leidsch Dagblad
De schrijver van dit bericht sprak tijdens een bezoek aan de bomen met een bewoner van de Valdezstraat die – naar hem later bleek – stukjes schrijft voor het Leidsch Dagblad. Hij vindt het mooie bomen, maar denkt dat bezwaren tegen de kap niet gaan helpen.
