Als ik uit mijn raam kijk, danst er een soepele boom in de wind. De bladeren zijn lichtgroen en de boom heeft een bolvorm. Het is de es die familie is van liguster, sering en olijf.De bladeren zijn tot op de bladsteel ingesneden of ook wel geveerd genoemd. Het is dan ook niet een lap blad wat in de herfst landt. De takken staan schuin omhoog zo dat het op een grote trechter lijkt en de es het regenwater naar de wortels leidt. Ze staan eind mei in blad dat in oktober valt. Ze laten veel licht door en zijn redelijk gastvrij voor ondergroei.
Ze zijn dol op vogels die hen vrijhouden van ongedierte maar steunen ook vogels die even hun veren willen bijwerken. Essen zijn goede beschoeiers. Als ze langs het water staan voorkomen ze dat de grond het water inschuift. Ze staan bekend als forse verdampers. Ze kunnen dus goed in drassige streken tot nieuw land leiden voor de landbouw. Opvallend zijn de zwarte bladknoppen die dienen als antivries en om snel de warmte op te nemen van de voorjaarszon. Dat versnelt het uitkomen van de bladeren. Bij langer durende vorst wacht ie even met uitlopen. Essen bloeien vroeg en de zaden hangen in bruine bundels. De zaden waaien met de wind mee. Al gauw staan er hele gezinnen in een klein gebied.
Fytoremediatie
Het vermoeden bestaat dat essen de bodem kunnen reinigen van schadelijke stoffen. Ze doen dat in samenwerking met andere organismen en zetten die stoffen om voor afweer en bescherming. Het hout van de es is stevig en soepel en dat kan zijn doordat ze olie afbreken dat in de grond zit of dat ze rubber bevatten.
Heilzaamheid
Het kijken naar de es heeft iets rustgevends en de schors bevat bitterstoffen en kan koorts weren en wormen verdrijven. Inwendig kan een aftreksel van de bladeren dienen tegen jicht en reuma.
Een andere naam voor de es is de sleutelboom. Dat lijkt me een aardig besluit voor in Leiden.
Rolf van Beek
oktober 2018