Leiden krijgt één langgerekt groen lint rond het oude centrum: het Singelpark. Vijf nieuwe bruggen verbinden de losse stadsparkjes. ‘Het groene kapitaal zit rond de singels, maar dat zie je niet overal.’

Wisennia (‘wijsheid’), Lovium (‘liefde’), Helar (‘gezondheid’), Hapynion (‘geluk’), Aeldis (‘ouderdom’): de namen van vijf nieuwe voetgangersbruggen in Leiden zijn op zijn best potjeslatijn of fantasie-Germaans. Misschien dat de Loviumbrug wel dé plek wordt waar Leidenaren elkaar ten huwelijk vragen.

Als de bruggen er binnenkort liggen, is het Singelpark weer een stukje verder af. Je kunt dan een wandeling maken van 6,5 kilometer aan de binnenkant van de singels. Feitelijk knoopt het Singelpark een reeks nieuwe en bestaande groene plekken aan elkaar. Het geheel beslaat, met het water van de singels, 60 hectare.

Bolwerken

De singels zijn van oorsprong een verdedigingsgordel. In de negentiende eeuw, toen de bolwerken en verdedigingswallen hun militaire functie verloren, werden ze in onder meer Arnhem, Haarlem, Utrecht en Groningen veranderd in openbare wandelparken met volières, standbeelden en muziekpaviljoens. De parken dienden als voorportaal van de ongerepte natuur buiten.

Veel stadsparken raakten echter in het slop. Steden gingen achteloos met hun historische grenzen om – denk aan de gedempte Catharijnesingel in Utrecht bij Hoog Catharijne. In Leiden is de schade beperkt, maar er wordt ook al decennia geprobeerd om de singels echt te vergroenen.

‘Hier komt de Loviumbrug, de meerpalen staan al in het water’, wijst Alexander Geertsema, voorzitter van de Vrienden van het Singelpark. ‘Je kunt hier straks zonder omweg doorwandelen van het Huigpark naar het Blekerspark.’

Via een steegje loopt hij richting Blekerspark. Tegen de muur groeien klimplanten omhoog, om ook hier het groene karakter te onderstrepen. Het Blekerspark zelf, ooit losplek voor boomstammen, ligt compleet overhoop.  In mei moet dit een waterrijk park zijn met schommels, een paddenpoel en een Japanse steiger. Een graafmachine hoogt de walkant op. ‘Ik krijg al wandelaars met plattegrondjes die me vragen hoe ze verder moeten lopen’, zegt de bestuurder.

Versteende stad

Geertsema, oud-wethouder van Leiden, legt uit wat het Singelpark zo waardevol maakt. ‘Leiden is een van de meest versteende binnensteden van Nederland. We hebben veel bomen, maar dat maakt nog geen park. Het groene kapitaal zit rond de singels, maar dat zie je niet overal. Bovendien willen we meer kwaliteit in beplanting dan gemakkelijk struweel.’

Al in 1969 werd op een bewonersavond geopperd om de Leidse parken te verbinden met bruggen en wandelpaden. In 2008 kreeg het idee pas echt weerklank, toen Leidenaar Jeroen Maters een plan maakte voor de binnenstad. ‘Daarin had ik ook een promenade bedacht in een doorlopend park’, vertelt hij. ‘Ik had nul invloed, geen politieke partij achter me. Ik ben elke werkdag gaan bloggen om mijn plannen te presenteren.’

Nuon-geld

Toen Leiden in 2011 flink verdiende aan de verkoop van de aandelen Nuon, besloot de gemeenteraad 6 miljoen euro te bestemmen voor het vergroenen van de singels. Maters zette met een clubje creatieve professionals van inwonersdenktank Stadslab Leiden het Team Singelpark op. De eerste actie was het organiseren van een ontwerpcompetitie, samen met enthousiaste ambtenaren van de gemeente.

De winnaars waren Lola Landscape Architects uit Rotterdam en Studio Karst uit Zwitserland. ‘De Zwitsers trokken twee weken met een rugzakje rond’, vertelt Maters. ‘Ze zagen overal geveltuintjes, plantenbakken, bomen op de gekste plekken. Ze vonden het prachtig dat de inwoners zo met het groen leven.’

Zo ontstond het idee voor de Singelparkkweektuin: wie bomen of vaste planten in de tuin heeft die te groot zijn geworden, kan ze doneren. Vaak zit er een verhaal achter, zegt Maters. ‘Iemand bracht een bamboe, die zijn vader ooit had gejat uit de hortus. Een mevrouw bracht een oude vijgenboom. Haar broers en zussen, die over de wereld waren uitgewaaid, hadden zo’n vijg meegekregen als herinnering.’ De kweektuin bevindt zich achter Museum Volkenkunde.

Trend

Meer steden werken aan het terugbrengen van hun historische groenstructuur. Zo stroomt er in Utrecht weer water door de Weerdsingel, de Catharijnesingel bij het station volgt binnenkort. Ook in Gouda wordt gesleuteld aan een singelpark. Leiden is al ver, al hebben de Vrienden van het Singelpark nog best wat wensen.  Geertsema wijst op de blokkade die de energiecentrale vormt aan de noordkant, in het Energiepark. Een nieuw wandelpad moet hier uitwijken richting de straat.

Toch overheerst tevredenheid. ‘Het is goed dat een deel van het Nuon-geld aan het Singelpark is besteed’, vindt Geertsema. ‘Je verkoopt toch een deel van het tafelzilver, daar moet je iets moois mee doen.’ De gemeente heeft nog geld voor een tweede fase, waarin het Lakenplein wordt getransformeerd tot het Lakenpark. ‘Wat ons betreft gaan we niet marchanderen, maar doen we het in één keer goed.’

Jeroen Maters volgt het Singelpark de laatste jaren van een afstand. Hij is trots op waar zijn initiatief toe heeft geleid – vooral ook de betrokkenheid van zoveel mensen. Zoals bij het Ankerpark: op de plek waar lange tijd fabrieken stonden, toverden actieve bewoners het saaie gemeentegroen om tot fraaie buurtparkjes.

Participatie op z’n best, aldus Maters. ‘We leggen niet alleen een park aan, maar een stad. Er zijn zoveel partijen enthousiast: bewoners, gemeente, de hortus, de universiteit, projectontwikkelaars. Het levert zoveel energie op, bij alle rangen en standen. Dan denk ik: jeetje, wat is onze stad toch gaaf.’