Op grond van de Wet open overheid (Woo) heeft de Bomenbond Rijnland op 1 juni 2023 opgevraagde documenten ontvangen aangaande de ontheffingsverzoeken Wet natuurbescherming (Wnb) die projectontwikkelaar Dutch Lake Residence (DLR) bij de Omgevingsdienst Haaglanden in 2021 en 2022 had ingediend – en in mei 2023 weer ingetrokken.
De ontheffing Wet natuurbescherming wordt aangevraagd voor het bouwen van 222 vakantievilla’s, het aanleggen van 569 parkeerplaatsen en een 900 meter lange, 60 meter brede, 12 meter hoge grondwal in Vlietland (qua specifieke locatie bekend als Vlietland Noord).
DLR heeft geprobeerd te verhinderen dat deze documenten in de openbaarheid zouden komen door indiening van formeel bezwaar bij Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, waarbij tegelijkertijd een voorlopige voorziening werd aangevraagd bij de rechtbank Den Haag. Tijdens de hoorzitting over het bezwaarschrift op 30 maart 2023 bleek dat DLR een paar dagen daarvoor de ontheffingsverzoeken had ingetrokken en tegelijkertijd aan de Omgevingsdienst Haaglanden had verzocht alle daarop betrekking hebbende stukken te vernietigen. Aan dat verzoek is door de provincie gelukkig niet tegemoet gekomen.
Uit de ontvangen documenten blijkt ons dat de natuurschade door de aanleg van het recreatiewoningenpark en de grondwal nog groter is dan we al dachten. Aan de ene kant blijkt uit de uitgevoerde onderzoeken dat een grote rijkdom aan te beschermen natuur in Vlietland Noord aanwezig is. Aan de andere kant blijken de door DLR voorgestelde maatregelen in de activiteitenplannen – die volgens de Wet natuurbescherming nodig zijn om in het gebied voorkomende soorten te beschermen – ontoereikend en boterzacht te zijn.
Ontheffingsverzoeken ingetrokken, maar nog van belang
DLR heeft de ontheffingsverzoeken weliswaar in mei 2023 ingetrokken, maar de plannen voor het recreatiewoningenpark zijn niet van de baan. Dat geldt ook voor de grondwal, waarover de woordvoerder voor DLR tijdens de hoorzitting op 30 maart opmerkte dat die grondwal de eerstkomende vijf jaar niet wordt aangelegd. DLR zal op basis van nieuw op te stellen natuuronderzoeken waarschijnlijk snel opnieuw ontheffingsverzoeken Wet natuurbescherming gaan indienen bij de Omgevingsdienst voor de aanleg van het recreatiewoningenpark en mogelijk ook voor een tijdelijk alternatief voor de vijf jaar later op te werpen grondwal. Daarmee zijn die ingetrokken documenten nog steeds van groot belang. Dat vinden wij in het bijzonder, omdat de nieuwe natuuronderzoeken en de daarop gebaseerde nieuwe activiteitenplannen dan vergeleken kunnen worden met de eerder uitgevoerde natuuronderzoeken en activiteitenplannen. Vandaar dan wij hier verslag willen doen van de inhoud van de opgevraagde en ontvangen documenten. De opgedane inzichten kunnen worden gebruikt bij het beoordelen van te verwachten nieuwe ontheffingsverzoeken Wet natuurbescherming voor het recreatiewoningenpark en een grondwal, dan wel een alternatief voor een grondwal.
Grote rijkdom aanwezige natuur in Vlietland Noord
Voor het in beeld brengen van de in het gebied aanwezige flora en fauna zijn diverse onderzoeken uitgevoerd. Op basis van een eerder Woo-verzoek ontvingen we in november 2022 een Quickscan Wet natuurbescherming, rapport uit april 2020, alsook een Notitie nadere inspectie bomen met potenties voor vleermuizen en jaarrond beschermde nesten in te rooien bospercelen plangebied Vlietland, rapport uit februari 2020 en een Nader onderzoek vleermuizen roofvogels, uilen en marters in het kader van de Wet natuurbescherming, rapport uit oktober 2021.
In de nieuwe set stukken bevindt zich de Boominventarisatie Vlietland uit april 2020. Zie de volledige bronvermelding de literatuurlijst aan het einde van dit bericht.
Meer dan 8.000 bomen
In de boominventarisatie zijn 566 solitaire bomen en 7.455 bomen in bosplantsoenen in Vlietland Noord geïnventariseerd, in totaal 8.021 bomen. Hierbij zijn alleen bomen opgenomen die een stamdiameter hebben van 10 cm of dikker. Er staan dus nog meer bomen.
Bij de stukken zit tevens een document uit maart 2022 waarin is opgenomen dat DLR de boominventarisatie heeft verwerkt in een voorstel voor 2.800 te kappen bomen van 3.600 in beeld gebrachte bomen in het deelgebied waar de vakantiehuizen zijn gepland: Bijlage I – Recreatiewoningenpark – Boomsoorten en cijfers.
Uit het Activiteitenplan vleermuizen in het kader van de Wet natuurbescherming voor de aanleg van de grondwal (van 12-10-2021) blijkt (bladzijde 10) dat nog eens 1.740 bomen gekapt zouden worden voor het gebied waar de grondwallen zijn gepland.
Bij elkaar opgeteld zou het dan gaan om 2.800 plus 1.740 is minimaal 3.540 te kappen bomen. Minimaal, want in de correspondentie met de Omgevingsdienst Haaglanden laat DLR weten dat alle bomen in het plangebied van de grondwal gekapt zullen worden, zij het in verschillende fasen. Op bladzijde 31 van het Activiteitenplan voor de grondwal staat: “Fase 1: alle bomen in het plangebied behalve de bomen langs de randen van het plangebied waar de grondwal niet gerealiseerd wordt. Fase 2: alle bomen die in fase 1 behouden zijn, na realisatie van een volwaardig essentieel foerageergebied en vliegroute voor de voorkomende vleermuizen“.
Uit antwoorden van DLR op 8-4-2022 in de briefwisseling met de Omgevingsdienst Haaglanden blijkt opeens dat het de bedoeling is alle bomen toch in één keer te kappen: “De kapwerkzaamheden worden niet gefaseerd uitgevoerd.“
Ook in het Activiteitenplan voor aanleg van het recreatiewoningenpark is sprake van de kap van alle bomen in dat plangebied. Op bladzijde 30 staat dat het ook in dat plangebied de bomenkap in twee fasen zal gebeuren. “Fase 1: alle bomen in het plangebied behalve de bomen binnen cluster 1 en 2; Fase 2: alle bomen binnen de clusters 1 & 2 na realisatie van een volwaardig essentieel foerageergebied voor de watervleermuis en de gewone dwergvleermuis op een andere locatie binnen het plangebied“.
Gezien de antwoorden van DLR op 8-4-2022 in de briefwisseling met de Omgevingsdienst Haaglanden over het niet in twee fasen kappen in het plangebied waar de grondwal zou komen is, niet duidelijk of in het plangebied van de recreatiewoningen de kap wel in twee fasen zal geschieden.
Omdat met de kap van alle bomen essentieel leefgebied voor vleermuizen verloren zou gaan, heeft DLR bedacht om bomen van verschillende leeftijden te verplanten in tijdelijke bakken die de functie van essentieel foerageergebied zouden overnemen totdat elders of het terrein “een nieuw essentieel foerageergebied bestaande uit een donker en volwaardig bos, bosranden met een brede zoom-mantel vegetatie gerealiseerd zijn“. Het behouden van bomen lijkt betrekking te hebben op het verplanten van bomen in tijdelijke bakken.
Uit antwoord 8 van DLR d.d. 6 september 2022 op vragen van de Omgevingsdienst Haaglanden “van welke afmetingen de bomen zijn en te onderbouwen in hoeverre deze bomen van voldoende hoogte en omvang zijn om de luwte die nu door de bosschages aanwezig zijn, na te bootsen” blijkt wat we ons moeten voorstellen bij de functie, vorm en inhoud van die bakken: “bomen met een goede conditie, die niet kunnen worden behouden op hun huidige plaats, zullen worden verplant en/of in bakken worden geplaatst om de foerageerroute aan te vullen […] deze bomen zullen max. 20 cm dit zijn en circa 5-6 meter hoog“.
Kwaliteit van de bomen
De Bomenbond Rijnland maakt uit de boominventarisatie op dat het overgrote deel van het bomenbestand in een redelijke tot goede staat verkeert. DLR doet in Bijlage I – Recreatiewoningenpark – Boomsoorten en cijfers voorkomen alsof de bomen daar voor het overgrote deel in slechte staat verkeert, maar dat is een onjuiste voorstelling van zaken. Uit de Boominventarisatie Vlietland blijkt dat het overgrote deel van de bomen het behouden waard is.
Vleermuizen
Uit de quickscan blijkt dat grote aantallen vleermuizen in het gebied aanwezig zijn, waaronder de boombewonende soorten Gewone dwergvleermuis, Ruige dwergvleermuis en Watervleermuis. Verder foerageren de Rosse vleermuis en de Laatvlieger in het gebied. Uit de Notitie nadere inspectie bomen met potentie Vlietland door bureau Ecoresult, blijkt op basis van een inspectie op 6 februari 2020 dat 29 potentiebomen voor vleermuizen aanwezig zijn. Van de 29 bomen zouden er 15 geschikt zijn als verblijfplaatsen en volgens die notitie moeten worden behouden. Daarnaast 10 horstbomen: 1 Ransuil, 3 Buizerd, 1 Sperwer, 5 oud kraaien/eksternesten. Volgens de notitie zouden de 10 bomen met horsten moeten worden behouden.
Het Nader onderzoek uit oktober 2021 betreft specifiek het gebied waar de grondwal zou moeten komen. Dat rapport toont aan dat in dat gebied zes soorten vleermuizen zijn waargenomen, naast de vijf eerder genoemde ook de Gewone grootoorvleermuis. Deze soort is moeilijk vast te stellen aangezien deze nog meer dan de andere soorten behoefte heeft aan duisternis en grote bomen. De afbeelding hieronder staat op bladzijde 19 van het Nader onderzoek.
Het rapport concludeert dat de projectlocatie voor de grondwal binnen Vlietland essentieel functioneel leefgebied is voor de Gewone dwergvleermuis, de Gewone grootoorvleermuis, de Rosse vleermuis en Ruige dwergvleermuis.
Activiteitenplannen ter bescherming van vleermuizen
Het Activiteitenplan voor de aanleg van het recreatiewoningenpark is gericht op de ontheffing van twee soorten vleermuizen: de Gewone dwergvleermuis en de Watervleermuis. In dit activiteitenplan is te lezen dat uit nader onderzoek blijkt dat nog een zevende soort vleermuis in het gebied actief is, de Kleine dwergvleermuis. Het essentiële foerageergebied voor de Gewone dwergvleermuis en de Watervleermuis zou tijdelijk worden gecompenseerd door bomen in tijdelijke bakken te plaatsen, “als goede tijdelijke oplossing om voldoende bomen binnen het plangebied te kunnen garanderen. De bakken met bomen zullen pas worden verwijderd als binnen het plangebied voldoende essentieel foerageergebied is aangeplant en volgroeit is”.
Uit de briefwisseling met de Omgevingsdienst Haaglanden blijkt dat de tijdelijke bakken die functie een jaar zullen vervullen. Ook blijkt dat nog geen definitieve keuze is gemaakt voor permanente maatregelen.
In de nieuw te bouwen huizen zullen nestkasten worden geplaatst voor vleermuizen, spreeuwen, huismussen en gierzwaluwen. In minimaal 30 woningen zullen zulk soort alternatieve verblijfplaatsen voor vleermuizen worden gecreëerd.
Het Activiteitenplan voor de aanleg van de grondwal is gericht op de ontheffing van vier soorten vleermuizen: de Gewone dwergvleermuis, de Ruige dwergvleermuis, de Gewone grootoorvleermuis en de Rosse vleermuis. Ter compensatie van de verloren gegane rust- en verblijfplaatsen zal een permanente oplossing worden gerealiseerd door de aanleg van een vleermuizenbunker in de grondwal. “De borging daarvan is het te ontvangen besluit ontheffing Wet natuurbescherming waarin dit als voorwaarde wordt opgenomen”, schrijft DLR in antwoord op vraag 11 in de notitie van 6 september 2022.
Zoogdieren
Het Nader onderzoek van bureau Ecoresult uit oktober 2021 wijst uit dat binnen het plangebied van de grondwal diverse grondgebonden zoogdiersoorten voorkomen: twee soorten marters, bunzing en steenmarter, daarnaast onder andere ook de vos, haas, konijn, bosmuis, rosse woelmuis.
In het Activiteitenplan voor de grondwal is opgenomen dat er compensatie van de verloren gegane rust- en verblijfplaatsen er een permanente oplossing zal worden gerealiseerd door de aanleg van een konijnenburcht in de grondwal. “De borging daarvan is het te ontvangen besluit ontheffing Wet natuurbescherming waarin dit als voorwaarde wordt opgenomen”, schrijft DLR in antwoord op vraag 11 in de notitie van 6 september 2022.
Roofvogels
Het Nader onderzoek van bureau Ecoresult wijst uit dat net buiten het gebied, op 60 meter afstand van de geprojecteerde grondwal, een nest van een boomvalk is aangetroffen. Verder is binnen het plangebied een vaste rust- en verblijfplaats van een bosuil aanwezig. Buizerds zijn vele keren foeragerend waargenomen, maar er is daar geen nest of vaste rust- en verblijfslek aangetroffen. Een havik is diverse keren aangetroffen.
De havik heeft een vaste rust- en verblijfsplek net buiten het gebied van de grondwal. Op een nest is vastgesteld dat een havik zat te broeden. Dit nest zit binnen de effectafstand van de werkzaamheden, op 60 meter van de geplande grondwal.
Uit het Activiteitenplan voor de aanleg van een grondwal blijkt dat de compensatie van het dan verloren gegane foerageergebied bestaat uit de aanleg van het nieuwe groen op de grondwal en van twee nestkasten voor de bosuil.
Kaalslag voor jaren
DLR schrijft in antwoord 15 op 6 september 2022 aan de Omgevingsdienst Haaglanden dat het gebied geen hoge natuurwaarde heeft. De Bomenbond Rijnland ziet die natuurwaarde wel degelijk. Die natuurwaarde is vooral verbonden met de aanwezigheid van grote en oude bomen en van aaneengesloten bos. De functie die de huidige bomen vervullen zijn voor de dieren die daarvan gebruik maken niet te vervangen door tijdelijk bomen in bakken te plaatsen, hier en daar jonge boompjes te planten en met nestkasten.
De activiteitenplannen voor het recreatievillapark tonen aan dat het gehele gebied voor langere tijd ontwricht zal worden. Uit de plannen blijkt dat het de bedoeling is dat alle bomen in het gebied worden gekapt, al het struweel wordt verwijderd, alle grasvelden met ligweides worden verwijderd, grond wordt afgegraven en een gigantische hoeveelheid vervuilde grond van elders wordt opgebracht.
Illustratief voor de kaalslag is het antwoord op vraag 8 in het antwoord van DLR aan de omgevingsdienst op 8 april 2022: “Alle bomen worden verwijderd en er wordt een berg grond neergelegd […] om de dieren te bewegen het gebied te verlaten zal voor de verwijdering van de bomen alle lagere vegetatie van heesters worden verwijderd zodat de dekking al verdwenen is.“
Rampzalig scenario
Het is moeilijk voor te stellen dat met magere tijdelijke maatregelen zoals verplante kleine bomen in bakken, of het tijdens de werkzaamheden afschermen van bouwlicht met doeken of met het plaatsen van nestkasten de vele aanwezige dieren daadwerkelijk worden beschermd. Samen met de grond en het groen verdwijnt dan ook de rest van de natuur in Vlietland voor zeer lange tijd. Een rampzalig scenario vanuit natuurperspectief.
Dat moet anders kunnen. De Bomenbond Rijnland is – mede op basis van de uitgevoerde natuuronderzoeken – overtuigd van de grote natuurwaarde van Vlietland Noord.
Het afgraven en opnieuw inrichten van dit gebied vinden wij een afkeurenswaardige vernietiging van natuurlijk kapitaal. De aanwezige gerijpte bodems met daarop groeiend groen en daarin levende dieren verdienen een veel betere bescherming. Als er iets nodig is in het overvolle westen van Nederland is het juist het versterken van de aanwezige natuur, onder andere met het oog op hoogwaardige recreatie in het groen.
Het is belangrijk dat belanghebbenden die gebruik maken van Vlietland in de gaten houden wat de nieuwe natuuronderzoeken zullen uitwijzen en wat de nieuw op te stellen activiteitenplannen gaan inhouden. Daarnaast is het essentieel dat het voorliggende Ontwerpbestemmingsplan Vlietland Noord consciëntieus wordt aangevuld met zowel geoperationaliseerde als geborgde maatregelen om de natuurwaarden in Vlietland Noord daadwerkelijk te beschermen, vóórdat het bestemmingsplan door de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg wordt vastgesteld.
Lijst ontvangen documenten
Boominventarisatie Vlietland. Datum: 21 april 2020. Door: Hoogendorn Boomadvies B.V.